عمق دید («رشدنامه» سابق)

گاهی اهمیت پنهان بودن برخی از خوبی ها و بدی ها در وجود انسان، از اهمیت خود آن خوبی ها و بدی ها بیشتر است. یعنی یک بدی پنهان، بیشتر از یک بدی آشکار، خطرناک است. حساسیتش در این است که گاهی 70 سال از عمر انسان می گذرد ولی متوجه وجود برخی بدی های خودش نمی شود... از طرف دیگر، پنهان بودن برخی خوبی ها هم موجب یأس و عدم اعتماد به نفس می شود. البته پنهان ماندن عیوب بسیار بدتر از پنهان ماندن خوبی های انسان است. چراکه اگر انسان در وجود خود، عیوب ناپیدایی داشته باشد، چون آنها را نمی بیند، برداشت خوبی از خودش خواهد داشت و برای برطرف شدن آن عیوب، که ممکن است بسیار زشت و خطرناک هم باشند، تلاشی نخواهد کرد. در حالی که پنهان بودن خوبی ها شاید فوایدی هم داشته باشد. مثل گرفتار شدن به عُجب و تکبر.

ارزش و اهمیت بسیار زیاد آگاه بودن از عیب های خود :

بهترین علمی که انسان می تواند داشته باشد، مطلع بودن از عیب های خود است ...

این خیلی مهم است که «امیرالمومنین» تعیین کنند کدام معرفت بهترین و سودمندترین است و ایشان این را بیان کرده اند: «مَعرِفَة المَرءِ بِعُیوبِه، أنفَعُ المَعارِف ؛ معرفت و شناخت انسان نسبت به عیوبش، سودمندترین معرفت هاست.» و در جای دیگری هم می فرمایند: «کَفی بِالمَرءِ کَیساً أن یَعرِفَ مَعایِبَهُ وَ کَفی بِالمَرءِ جَهلاً أن یَجهَلَ عَیبَهُ ؛ از زیرکی برای یک انسان همین بس است که معایب خود را بشناسد و از جهالت و نادانیِ فرد هم همین بس است که عیب های خود را نشناسد.»

با توجه به این فرموده امیرالمومنین، انسان زیرک، انسانِ آب زیرکاه نیست، بلکه انسانی است که مو از ماست اخلاق خود بیرون می کشد.

آنهایی که از عیب هایشان مطلعند، اگر دچار لغزشی بشوند، زمین خوردنشان شدید نخواهد بود

آنهایی که از عیب هایشان اطلاع دارند، اگر دچار لغزشی بشوند، زمین خوردنشان شدید نخواهد بود و راحت تر بلند می شوند. اما آنهایی که نسبت به عیوبِ خود شناختی ندارند، یک روزی با سر به زمین می خورند و معلوم نیست دیگر بتوانند بلند شوند یا نه. چنین افرادی، حتی این ظرفیت را دارند که جنایت های بزرگی از آنها سر بزند.

اگر آدم بداند چه عیب هایی دارد، متواضع می شود ...

یکی از محاسن باخبر بودن انسان از بدی های خود، این است که به خاطر اینکه می داند عیب هایی دارد و اخلاق و رفتارش بدون مشکل نیست، متواضع می شود. و به خاطر آن بدی، در او «حیا» و شرمندگی ایجاد می شود. این تواضع و حیا، جلوی خطر مهلک عُجب را می گیرد.

اگر آدم عیب هایش را بداند، آنها را برطرف می کند ...

آگاه بودن از بدی ها معمولا موجب می شود انسان برای ترک آن بدی ها تلاشش را بکند. همین تمایل فطری انسان به بد نبودن، اکثر انسان ها را به تلاش وادار می کند.

زشتی خبر نداشتن از عیوب خود :

ندانستن عیوب خودمان عین حماقت است ...

در آن حدیثی که امام علی (ع) فرمودند: «از زیرکی و تیزهوشی انسان این است که عیب هایش را ببیند و از جهالت انسان این است که نسبت به عیوبش جاهل باشد» ، وقتی حضرت، علامت زیرکی را دانستن عیوب می داند، باید ندانستن عیوب را هم عین حماقت بدانیم.

غافل بودن از عیوب خود، باعث پرداختن به عیب های دیگران می شود ...

معمولا وقتی انسان از عیوب خودش غافل باشد، یا اصلا عیوب خودش را نشناسد، به عیب های دیگران می پردازد. حضرت علی (ع) هم، شدت زشتی این امر را این گونه بیان می کنند: «کَفی بِالمَرءِ غَباوَة أن یَنظُرَ مِن عُیوب النّاسِ إلی ما خَفِی عَلَیهِّ مِن عُیوبِه ؛ در «کودنی» آدمی همین بس که عیب های مردم را ببیند و عیب های خودش بر او پوشیده بماند...»

ندانستن و ندیدن عیوب خود، از بزرگترین گناهان است ...

این سخن امیرالمومنین علی (ع) است: «جَهل المَرءِ بِعُیوبِه مِن أکبَر ذُنوبِه ؛ یکی از بزرگترین گناهان انسان این است که به عیوب خودش آگاه نباشد...»

عیب های پنهان انسان بالاخره روزی برملا خواهد شد...

امام صادق (ع) در حدیث معتبری به یکی از سنت های الهی اشاره می کند که اتفاقا خیلی به انسان انگیزه اصلاح عیوب پنهانش را می دهد. این حدیث: «ما مِن عَبدٍ أسَرَّ شَرّاً فَتُذهِبَ الأیّام حَتّی یُظهِرَ اللهُ لَه شّرّاً ؛ هیچ بنده ای نیست که کار خیری را در نهان انجام دهد، مگر آنکه با گذشت روزگار، خداوند خیری از او را آشکار کند و هیچ بنده ای نیست که در نهان کار شری به جای آورد، جز آنکه با گذشت زمان، خداوند بدی ئی از او را نمایان سازد...»

خلاصه اینکه اگر عیبی، بدی ئی در لایه های پنهان روح انسان مخفی باشد، روزی برملا خواهد شد... قابل کنترل هم نیست. به دنبال راهی نباشید که بتوانید جلوی آبروریزی اش را بگیرید؛ شدنی نیست. خداوند تصمیم گرفته است این گونه باشد... تنها راه این است که هیچ عیبی را در وجود خودمان پنهان نکنیم.

خلاصه مطلب را می‌توانید در قالب یک فایل PDF از لینک زیر دانلود کنید:

۱۱ مرداد ۹۲ ، ۲۳:۵۵

{فراز سوم}

ریشه این مطلب (راهی برای دسترسی راحت به تمام مطالب مرتبط با موضوع فعلی) :

رشد روحی › تهذیب نفس ›رهایی از عیوب روحی پنهان ›(از کتاب «رهایی از تکبر پنهان» استاد پناهیان) › مطلب دوم

و : رشد معرفتی در عرصه های : › آرمان گرایی و انقلابی گری › الزامات انقلابی بودن › تهذیب نفس › مطلب دوم

«پنهان بودن بعضی از صفات روحی انسان» یا :

عیب هایی که نمی دانیم داریم ! ...

(بازنشر در: عمارنامه - نقل قول - حرف تو)

همه عیب های انسان واضح و آشکار نیستن ؛ ممکنه عیوبی در ما پنهان بمونه ...

امیرالمومنین علی (ع) می فرمایند: «لَیسَ کُلُّ عَورَةٍ تُظهَر؛ این گونه نیست که هر عیبی در وجود انسان ظاهر باشد.» واقعیت اینه که همونطور که برخی از خوبی های فطری ما در اعماق وجودمون پنهان هستن و به مرور با تلاش و تهذیب آشکار میشن، همه عیبهای وجود انسان هم ظاهر و آشکار نیستن، بلکه بعضی از عیوب، می تونن در اعماق روح ما پنهان بشن و به سادگی ظاهر نمیشن. یا زمان بُروز اونها نرسیده، یا موقعیتش پیش نیومده و یا جرأت بُروزشون رو نداشتیم. و وقتی زمان و موقعیت رو برای تجلی مناسب ببینن، خودشون رو نشون میدن. به هر حال ممکنه عیوبی در ما پنهان بمونه.

مشکل اصلی جاییه که انسان ندونه عیبی داره که بخواد اصلاحش کنه...

گاهی یک عیب از دیگران پنهان می مونه ولی بر خود فرد آشکاره و خودش میدونه که چنین عیبی داره. این حالت اهمیت چندانی نداره و مورد بحث ما نیست. مشکل اصلی اونجاییه که عیب بر خود انسان پوشیده بمونه و انسان متوجه وجود چنین عیبی در خودش نشه که بخواد اون رو اصلاح کنه... اتفاقا در چنین حالتی معمولا دیگران از عیب انسان مطلع میشن، ولی انسان خودش از اون بی خبر باقی می مونه و این خیلی صورت بدی هست.

پنهان شدن عیوب به دو شکل اتفاق میفته ؛ ارادی و غیر ارادی

در وجود انسان دو نوع بدی پنهان وجود داره:

1- بدی هایی که انسان خودش اونها رو مخفی میکنه. 2- بدی هایی که خود به خود پنهان میشن.

گاهی اوقات انسانها بخاطر خودپرستی، کمیِ محاسبه نفس و شدت تظاهر و ظاهرسازی، خودشون عیوب شون رو پنهان میکنن و وجود برخی از عیوب رو در خودشون انکار میکنن. از اونجایی که ما انسانهای باهوش و زرنگی هستیم، گاهی با زیرکی برخی از بدی هامون رو پنهان میکنیم و به واسطه استعدادهایی که داریم، عیوب خودمون رو مخفی نگه میداریم. مثلا اگر تکبر داشته باشیم، ممکنه اون رو به صورت دیگه ای بُروز بدیم و به خودمون بگیم: «ببین، الان نون در تواضع کردنه، مگه تو نمیخواهی بزرگ بشی؟ تظاهر به کوچکی بکن تا بزرگ بشی»! ... خدا میدونه ما چه مار خوش خط و خالی به نام «نفس اماره» در وجود خودمون داریم که اینطوری انسان رو فریب داده و امور زشت رو در نظرش زیبا جلوه میده...

ممکنه ما اونقدر هم آدم بدی نباشیم که به این شکل، عیوب مون رو مخفی کنیم. در این صورت ممکنه دچار نوع دیگه ای از عیوب پنهان بشیم، عیوبی که خود به خود پنهان میشن؛ عیوبی که شما پنهانش نکردید، بلکه خودِ عیب به سادگی ظاهر نمیشه...

خلاصه مطلب را می‌توانید در قالب یک فایل PDF از لینک زیر دانلود کنید: