{فرازدهم}
ریشه این مطلب (راهی برای دسترسی راحت به تمام مطالب مرتبط با موضوع فعلی) :
(بازنشر در: نقل قول)
تا به حال از طریق مطالب قبلیِ این حوزه، فهمیدیم که اطلاع از عیبهای اخلاقی – رفتاری
پنهـان مون چقدر مهم و ضـروریه و حالا که تصمیم جدی گرفتیم برای این امر، میـخوایم
ببینیم از چه راه هایی میتونیم متوجه این عیبهای پنهان بشیم. بنابراین این مطلب برای
کسـانی خوبه که اهمـیت این مسأله رو درک کردن و حالا به جِد، دنبال راهـش میـگردن.
« بل الانسان علی نفسه بصیرة و لو ألقی معاذیره ؛ بلکه انسان از نفس خود آگاه است،
هرچند برای خود عذرهایی بتراشد. » یعنی انسان اگر بخواد ببینه، میتونه بصیرت داشته باشه،
هرچند عذر و بهانه های مختلف در دفاع از خودش و توجیه رفتار ناپسندش بیاره.
امان از استعداد فوق العاده انسان در توجیه گری...
1. فکرکردن
ما به واسطه « فکرکردن » ، یعنی به کارگیری همزمان « عقل » و « محاسبه نفس » میتونیم علاوه بر
پی بردن به عیوب پنهان مون، حتی تمایلات عمیق مون رو هم تشخیص بدیم.
و بفهمیم کدومیکی از خواسته هامون مهم و عمیق تره و کدوم سطحی و زودگذرتر.
در حدیثی پیامبر (ص) صریحا یکی از کارهایی رو که مومنین محبوب خداوند انجام میدن،
فکرکردن در عیبهاشون اعلام میکنن.
(فکرکردن، کاریه که معمولا سختمونه انجام بدیم؛ تنبلی مون میاد. خوبه گاهی اوقات بشینیم
یه گوشه و به اخلاق و رفتارمون فکرکنیم. ببینیم نکنه به طور ناخواسته یک ویژگی بد اخلاقی
پیدا کردیم یا اخلاق مون داره به تدریج عوض میشه اما خودمون خبرنداریم و حواسمون نیست... )
2. درپیش گرفتن یک شیوه خاص زندگی ...
شیوه خاصی از زندگی به ما توصیه شده، و مدلی برای زندگیِ یک مومن طراحی شده
تا عیبهای خودش رو بتونه ببینه.
(ما یا نمیدونیم، یا گاهی اوقات انگار فراموش میکنیم که زندگی یک مسلمان مختصات خاص خودش
رو داره و باید در ظاهر و عمل، با زندگی افراد غیر مومن و غیر مذهبی فرقهای اساسی داشته باشه.)
در ادامه، تعدادی از مواردی رو که در این شیوه خاص زندگی مطرحه و میتونه به ما کمک کنه در
شناختن عیبهای خلاقی – رفتاری مون، میگیم:
انتقادپذیری
مومن انتقادپذیره و هیچوقت با اطمینان از خودش دفاع نمیکنه.
( انتقادپذیری مسأله ای ست که معمولا اون رو برای مخاطب مون و برای دیگران خوب میدونیم...
چه بسیار مواقعی که تحمل شنیدن انتقاد رو نداریم. در هر سن و سالی که باشیم و در هر وضعیتی از
دینداری که باشیم، انگار ناخودآگاه، خودمون رو کامل میدونیم. اینجا میشه از یک موردی که شاید
به نوعی مقدمه ای برای انتقادپذیری به شمار بره، اسم برد؛ « گوش کردن به دیگران » .
خیلی از ماها اگر قدرت صحبت کردن مون زیاد باشه، گاهی در مواجهه با دیگران که قرار میگیریم،
اونقدر پیوسته حرف میزنیم که حتی ممکنه به طرف مقابل مون فرصت حرف زدن و اظهارنظر کردن
در مسأله مورد بحث رو ندیم! ... ؛ یک صحبت دوطرفه، یک دیالوگ بین مون برقرار نمیشه.
خب معلومه وقتی که توانایی گوش کردن نداشته باشیم، انتقادپذیر هم نمیتونیم باشیم...
متأسفانه این مسأله در بین مذهبی ها هم وجود داره! یادمه حجت الاسلام شهاب مرادی در یکی از
برنامه های « پارک ملت » در سال 90 ، در ضمن حرفهاشون، به این مسأله اشاره ای کردند؛
احساس زود بزرگ شدن جوانان مذهبی و هیأتی... و چقدر زیبا گفتن... چقدر به مسأله ظریف
و البته شایعی پرداختن. آیا واقعا اینطور نیست؟...
ما مذهبی ها همینکه در محافل مذهبی مثل هیأتها شرکت میکنیم و پای منبر علمامیشینیم، به تدریج
یک تصور خوبی از خودمون در ذهن مون شکل میگیره. احساس برتری فکری نسبت به اطرافیان مون
میکنیم. و البته با توجیه گری های زیبایی که از هنرهای شیطان هست...
وقتی که این احساس کاذبِ بزرگ شدن رو کردیم، دیگه با لحن خاصی با دیگران صحبت میکنیم؛
سنگین میشیم... ؛ در مسائلی که نمیتونیم صاحب نظر باشیم، اظهارنظر میکنیم؛
به راحتی درمورد صلاحیت روحانیون و علما قضاوت میکنیم و خیلی موارد دیگه...
بیایید دراین باره فکرکنید؛ به خودتون ربطش بدید، شاید اتفاق مبارکی بیفته... )
نگران عاقبت به خیری بودن و سوء ظن به خود داشتن
مومن همیشه نگران عاقبت به خیری هست و همیشه به خودش سوء ظن داره.
حضرت علی (ع) در خطبه « همام » در بیان حالت متقین می فرمایند: « از اعمال اندک خود
خشنود نیستند، و اعمال زیاد خود را بسیار نمی شمارند. نفس خود را متهم می کنند، و از کردار خود
ترسناکند. هرگاه یکی از آنان را بستایند، از آنچه در تعریف او گفته شد در هراس افتاده و می گوید:
« من خود را از دیگران بهتر می شناسم و خدای من، مرا بهتر از من می شناسد... »
و از نشانه های پرهیزکاران این است که ... اعمال نیک انجام می دهد و ترسان است. »
سوء ظن به خود، یکی از عوامل کمک کننده به شناختن عیوب خود به حساب میاد.
گر کسی خیالش از خودش راحت باشه، معلومه که عیب خودش رو پیدا نمیکنه...
( این مورد اخیر رو که دیگه واقعا همه مون داریم... نه تنها تکبر پنهان نداریم،
بلکه به خودمون سوء ظن هم داریم...)
مشغول عیب دیگران نشدن و عیب جویی نکردن
یکی از اقدامات مقدماتی برای شناختن عیوب خود، مشغول عیب دیگران نشدن و عیب جویی نکردن
هست. (یعنی تصمیم بگیریم به عیبهای اطرافیان مون فکرنکنیم، وقتی که این تصمیم رو گرفتیم،
به تدریج که عمل کردیم و پیش رفتیم، دیگه فقط متوجه عیبهای خودمون میشیم.)
امیرالمومنین (ع) می فرمایند: « طوبی لمن شغله عیبه عن عیوب الناس ؛ خوشا به حال کسی که
عیبهایش آنقدر مشغولش می کند که دیگر به عیب مردم نمی پردازد. »
پیامبر (ص) یکی از ویژگی هایی رو که سبب میشه انسان در گرمای روز قیامت در سایه عرش الهی
قرار بگیره، اینطوری بیان میکنن که « انسان عیب هیچ کسی را نگیرد مگر اینکه آن عیب را
در وجود خود از بین برده باشد. » در ادامه، پیامبر (ص) می فرمایند که وقتی انسان عیبی را در وجود خود
از بین می برد، عیب دیگری ظاهر می شود و همین امر سبب می شود که
انسان مشغول عیوب خود باشد و از عیب جویی کردن از دیگران دست بردارد.
محاسبه نفس
اینکه در روایات تا این حد به « محاسبه نفس » اهمیت داده شده، یکی از دلایلش همینه که انسان
از عیوب خودش مطلع بشه. امام کاظم (ع) می فرمایند: « لیس منا من لم یحاسب نفسه فی کل یوم ؛
هرکسی که هر روز محاسبه نفس نکند، از ما نیست. »
(چیزی که من از این حدیث میفهمم، اینه که هر روز بعد از انجام دادن هر کار خاص و صحبت کردن
با هرکسی، یکبار طرز عمل و رفتارمون رو یه بررسی بکنیم تا ببینیم اگر مشکلی داشته، سعی کنیم
دوباره تکرارش نکنیم. یا اینکه روزانه –احتمالا اواخر روز- بشینیم مخصوص به کارها و رفتارهای
اون روزمون فکرکنیم و اشکالات احتمالیش رو دربیاریم.
حالا ما واقعا این کارو میکنیم؟ خب، جواب تون احتمالا منفیه. اما آخه چرا؟!... چرا ما مذهبی ها
به این حدیث صریح امام مون توجه جدی نمیکنیم؟! ... درصدر اسلام، یعنی زمان حیات معصومین(ع)
که اینطوری نبوده که همینطوری راحت به سخنان معصومین بی توجهی بشه.مردم مطابق اون احادیث
زندگی میکردن. اما ما چی، ما وقتی یک حدیث جذاب میبینیم، اون رو یه جا یادداشت میکنیمتا سر یه فرصت مناسب، به کس دیگه ای بگیم یا مثلا در وبلاگ مون ازش استفاده کنیم...
من در این خصوص (عیبهای پنهان و مخصوصا تکبر پنهان) تجربه های زیادی دارم. اهل عیب جویی
نیستم اما با افراد زیادی سروکار داشتم که متأسفانه مبتلا هستن اما خودشون نمیدونن.
افرادی که خودشون رو مذهبی میدونن؛ حتی حزب اللهی میدونن اما مشکلات ظریفی در اخلاق
و رفتارشون دارن که چون برای خودشون پنهانه، هیچوقت درصدد رفع اون مشکلات برنمیان و فقط
دیگرانن که دارن اون مسائل رو میبینن... درحالی که با همین راه محاسبه نفس،
میشه جلوی شکلگیری این انحرافها رو در اخلاق و رفتار گرفت. )
بیاید درباره همین قسمت مطلب فکرکنیم. بی رودربایستی. به خودمون تلنگر بزنیم.
بیاید یک بار هم که شده مخصوص بشینیم به رفتارهای روزانه مون فکرکنیم...
با تشکر از ارسال مطلبتان به سایت "نقل قول"
مطلب شما تحت عنوان:
"راه هایی برای شناخت عیوب پنهان روحمان"
در این سایت در قسمت مذهب نوشت منتشر گردید/
چشم به راه مطالب بعدی شما هستیم/.